Izrael atakuje Iran, kluczowi dowódcy i naukowcy zabici. Co to oznacza?

Izraelskie ataki na Iran wywołały szok w irańskim łańcuchu dowodzenia. Kilku wpływowych generałów, w tym dowódca wojskowy i przywódca Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej, zostało zabitych. Irańskie obiekty nuklearne i obrona powietrzna również zostały zaatakowane. Najwyższy Przywódca Iranu, ajatollah Ali Chamenei, zapowiedział surową karę dla Izraela.

Seria izraelskich ataków na Iran – co się wydarzyło?

W piątek (13 czerwca) doszło do serii izraelskich ataków na terytorium Iranu. Celem były nie tylko obiekty wojskowe, ale także domy mieszkalne wysoko postawionych dowódców. Ataki te stanowią znaczącą eskalację konfliktu między dwoma krajami.

Według czterech irańskich urzędników cytowanych przez The New York Times, Izrael zaatakował co najmniej kilkanaście baz wojskowych, składów rakietowych, obiektów nuklearnych i rakietowych w wielu miastach irańskich, w tym w Teheranie, Tabrizie, Isfahanie, Kermanszah i Araku.

Ofiary ataków – kluczowi dowódcy i naukowcy

W atakach zginęło wielu starszych irańskich dowódców wojskowych i naukowców. Wśród ofiar znaleźli się:

Generał dywizji Mohammad Bagheri – szef sztabu irańskich sił zbrojnych. Według państwowych mediów był najstarszym rangą przywódcą wśród zabitych. Jeden z jego zastępców również został zabity.

Generał Hossein Salami – dowódca Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej. Zginął w izraelskim ataku w Teheranie, wraz z wieloma innymi członkami organu bezpieczeństwa.

Ali Shamkhani – były starszy dowódca marynarki wojennej, jeden z najbardziej wpływowych polityków Iranu i bliski powiernik Chameneiego. Zmarł w wyniku obrażeń odniesionych w ataku na jego mieszkanie w Teheranie.

Generał Gholamali Rashid – starszy przywódca irańskich sił zbrojnych.

Mohammad Mehdi Tehranji – irański fizyk.

Zabójstwo Shamkhaniego, który nadzorował rozmowy nuklearne ze Stanami Zjednoczonymi, może wskazywać na celowy atak na wysiłki dyplomacji nuklearnej.

Irańskie media podały, że w ataku na północ od Teheranu rannych zostało co najmniej 50 osób, a pięć osób zginęło, a około 20 zostało rannych w stolicy. W odpowiedzi władze irańskie mianowały tymczasowych dowódców: Amira Habibollaha Sayyariego dowódcą sił zbrojnych i Ahmada Vahidiego szefem IRGC.

Jako przywódca tajnego Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej (IRGC), generał dywizji Hossein Salami był jednym z najbardziej wpływowych ludzi w Iranie, nadzorującym siły zbrojne kraju i podlegającym bezpośrednio Najwyższemu Przywódcy ajatollahowi Aliemu Chameneiemu, zauważa CNN. Według rejestru sankcji USA, Salami urodził się w 1960 roku i od 2019 roku dowodził tajną jednostką Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej (IRGC).

Generał dywizji Mohammad Bagheri Mohammad Bagheri pełni funkcję szefa sztabu irańskich sił zbrojnych od 2016 r.

Ali Shamkhani był bliskim sojusznikiem irańskiego Najwyższego Przywódcy Ajatollaha Alego Chameneiego i reprezentował Teheran w rozmowach, które przypieczętowały przełomowe porozumienie o przywróceniu stosunków dyplomatycznych z wrogą Arabią Saudyjską. Shamkhani pełnił funkcję najwyższego urzędnika ds. bezpieczeństwa narodowego Iranu przez dekadę od 2013 r., po piastowaniu szeregu wysokich stanowisk, w tym w Korpusie Strażników Rewolucji Islamskiej (IRGC) i Ministerstwie Obrony. Shamkhani reprezentował Iran w rozmowach z urzędnikami saudyjskimi, które odbyły się pod auspicjami Chin. Po tych rozmowach oba kraje zgodziły się na ponowne nawiązanie stosunków dyplomatycznych po latach wrogości.

Reakcja Iranu – zapowiedź odwetu

Rząd irański potępił izraelskie ataki, nazywając je „tchórzliwą operacją”. W oświadczeniu Teheranu napisano:

Nigdy nie wahaliśmy się bronić naszej ojczyzny. Te izraelskie ataki i zabójstwa naszych dowódców dowodzą, że reżim syjonistyczny jest podmiotem terrorystycznym. Rozumieją tylko język siły”.

Najwyższy Przywódca Iranu ajatollah Ali Chamenei zapowiedział surową karę dla Izraela. W oświadczeniu odczytanym w telewizji państwowej powiedział, że Izrael

„Powinien spodziewać się surowej kary. Silna ręka Republiki Islamskiej nie pozwoli im odejść”. Dodał, że w atakach zginęło wielu wyższych rangą dowódców wojskowych i naukowców zajmujących się energią jądrową, w tym cele mieszkalne. „Reżim syjonistyczny przygotował sobie tą zbrodnią mroczny i bolesny los, który z pewnością go spotka”.

Rzecznik Gwardii Rewolucyjnej obiecał, że po śmierci generała Salamiego „zdecydowanie i surowo odpowie na agresję wroga syjonistycznego” i zada decydujący cios Izraelowi i Stanom Zjednoczonym.

W oświadczeniu dodano, że Iran podjął „obronne, polityczne i prawne kroki, aby zapewnić, że Izrael pożałuje swoich działań” i wezwał Radę Bezpieczeństwa ONZ do interwencji.

„Zemsta jest bliska. Koniec tej historii zostanie napisany przez Iran” — napisano w oświadczeniu.

W międzyczasie libańska telewizja Al Mayadeen, powiązana z Hezbollahem, poinformowała, że ​​Iran wycofał się z kolejnej rundy rozmów ze Stanami Zjednoczonymi zaplanowanej na niedzielę. Prezydent USA Donald Trump wcześniej wyraził nadzieję na powrót do negocjacji pomimo operacji izraelskiej.

Reuters, powołując się na dwóch izraelskich urzędników, poinformował, że Izrael przygotowuje się na znaczną irańską odpowiedź odwetową w nadchodzących godzinach, która może obejmować wystrzelenie setek pocisków balistycznych.

Konsekwencje ataku na Iran

Zabicie tak wpływowych postaci wojskowych i osób odpowiedzialnych za irański program nuklearny jest poważnym ciosem dla Iranu. Teheran nie wierzył, że atak Izraela może być tak silny i brutalny. Patrząc na ten atak, musimy przyjrzeć się kilku kwestiom. Po pierwsze, groźby Iranu wobec Izraela: nie wiadomo, jak zostaną spełnione w najbliższej przyszłości. Iran ma pewne zdolności militarne, aby odpowiedzieć na ataki Izraela, ale ich skuteczność zależy od wielu czynników.

Iran ma jeden z największych arsenałów rakiet balistycznych na Bliskim Wschodzie. Rakiety takie jak Fattah-1, Khaybar Shekhan i Sejil mają zasięg, który pozwala im uderzyć w Izrael (od 1000 do 2000 km). Podczas ataku 1 października 2024 r. Iran wystrzelił około 180 rakiet balistycznych w kierunku Izraela, z których większość została przechwycona przez izraelskie systemy obronne (np. Arrow, David’s Sling). Skuteczność takich ataków jest ograniczona przez zaawansowaną obronę przeciwrakietową Izraela, wspieraną przez USA.

Iran opiera swoją strategię na tzw. „osi oporu”, sieci sojuszników, takich jak Hezbollah w Libanie, Huti w Jemenie, Hamas w Strefie Gazy i proirańskie milicje w Iraku i Syrii. Hezbollah, dysponujący arsenałem ponad 150 000 pocisków i dronów, pozostaje kluczowym narzędziem Iranu do atakowania Izraela. Jednak ostatnie operacje izraelskie (np. ataki na infrastrukturę Hezbollahu w 2024 r.) osłabiły tę zdolność. Hezbollah może przeprowadzać ataki rakietowe z Libanu, a Huti z Jemenu mogą atakować izraelskie cele morskie lub sojuszników USA w regionie (np. Arabię ​​Saudyjską). Jednak osłabienie Hezbollahu przez ataki izraelskie w 2024 r. zmniejsza jego potencjał.

Iran rozwija również technologię dronów, taką jak Shahed-136, które mogą być używane do atakowania celów cywilnych i wojskowych. Są stosunkowo tanie, ale ich skuteczność w walce z izraelskimi systemami obronnymi jest ograniczona.

Iran rozwija cybernetyczne zdolności i może próbować atakować izraelską infrastrukturę krytyczną, taką jak sieci energetyczne lub systemy finansowe. Jednak Izrael ma przewagę w tej dziedzinie, co może ograniczyć skuteczność takich działań.

Zaprzestanie rozmów USA-Iran

Atak Izraela na Iran, a także zabicie Shamkhani, to porażka negocjacji między Iranem a USA. Prezydent USA Donald Trump powiedział Fox News, że ma nadzieję powrócić do negocjacji z Iranem. Oświadczył również, że USA będą bronić siebie i Izraela przed odwetem ze strony Iranu.

„Iran nie może mieć bomby atomowej i mamy nadzieję wrócić do stołu negocjacyjnego. Zobaczymy. Są niektórzy przywódcy, którzy nie wrócą” — powiedział Trump Bretowi Baierowi w wywiadzie telefonicznym. Miał na myśli irańskich dowódców wojskowych zabitych w izraelskim ataku, w tym szefa sztabu i dowódcę Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej.

Prezydent USA podobno powiedział, że wiedział z góry, że Izrael zamierza zaatakować Iran, chociaż kilka godzin wcześniej napisał w mediach społecznościowych, że popiera rozwiązanie dyplomatyczne.

Według Fox News, przed izraelskim atakiem administracja Trumpa skontaktowała się z co najmniej jednym kluczowym sojusznikiem z Bliskiego Wschodu, aby poinformować go o planach Izraela, ale podkreślić, że Stany Zjednoczone nie były w to zaangażowane. Biały Dom również powiedział, że decyzja o ataku na Iran była jednostronną decyzją Izraela. Sam Trump publicznie — również w czwartek — sprzeciwił się przedwczesnemu atakowi, uważając, że zniweczy on rozmowy dyplomatyczne z Iranem.

Mimo to prezydent powiedział, że amerykańskie wojsko w regionie jest w stanie najwyższej gotowości, a Stany Zjednoczone są gotowe bronić siebie i Izraela, jeśli Iran odpowie odwetem.

Izraelski urzędnik, cytowany przez państwowego nadawcę Kan, powiedział, że Izrael w pełni skoordynował swoje działania wobec Iranu z Waszyngtonem i powiadomił Stany Zjednoczone przed atakiem na cele irańskie. Izraelska gazeta Jerusalem Post podała podobne informacje, cytując anonimowego izraelskiego urzędnika, który powiedział: „Przedstawiliśmy administracji amerykańskiej dowody na przełomowe (działania) Iranu w rozwijaniu swojego programu nuklearnego. Była pełna i kompletna koordynacja z Amerykanami”.

Według anonimowego izraelskiego urzędnika, ostatnie doniesienia o nieporozumieniach między Izraelem a Waszyngtonem były fałszywe, ale celowo nie zostały zaprzeczone i były częścią kampanii dezinformacyjnej mającej na celu wprowadzenie Iranu w błąd. Taka strategia mogła mieć na celu zaskoczenie Iranu i zwiększenie skuteczności ataków.

Sekretarz stanu USA Marco Rubio wydał oświadczenie, w którym stwierdził: „Izrael podjął jednostronne działania przeciwko Iranowi. Nie jesteśmy zaangażowani w ataki na Iran, a naszym najwyższym priorytetem jest ochrona amerykańskich sił w regionie”. Dodał: „Izrael poinformował nas, że uważa, że ​​działanie to było konieczne dla jego samoobrony. Prezydent Trump i administracja podjęli wszelkie niezbędne kroki, aby chronić nasze siły i pozostać w bliskim kontakcie z naszymi regionalnymi partnerami. Chcę to jasno powiedzieć: Iran nie powinien atakować interesów ani personelu USA”.

Jak zauważa ekspert ds. Bliskiego Wschodu Tomasz Rydelek, twórca bloga Puls Lewantu na platformie X, komentując całą sytuację:

„Może to jeszcze nie zatopiło rozmów prezydenta Trumpa z Iranem, ale Netanjahu właśnie zatopił swoje rozmowy z Iranem. Trump chciał wykorzystać Izrael i groźbę izraelskiego ataku jako dźwignię w rozmowach z Iranem. Jednak skala izraelskiego ataku jest tak duża, że ​​drzwi do dyplomacji mogą zostać zamknięte. Irańczycy ogłosili dziś, że nie wezmą udziału w kolejnej rundzie rozmów z USA (…) W ostatnich dniach Trump zaczął pośrednio wykorzystywać groźbę izraelskiego ataku jako środek nacisku na Iran. Dlaczego? Ponieważ Irańczycy odrzucili ostatnią propozycję Trumpa, zaczęli przedłużać rozmowy, a szanse na porozumienie zaczęły generalnie spadać. Trump zdecydował się skorzystać z usług człowieka, którego nie jest w stanie kontrolować. Trump i Netanjahu grają o dwa zupełnie różne cele. Trump chce wykorzystać presję polityczną, aby zmusić Iran do ustępstw, unikając jednocześnie otwartego konfliktu. Trump, groźba ataku ze strony Izraela (bez jego realizacji) była tylko narzędziem na drodze do porozumienia z Iranem. Z perspektywy Netanjahu sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Dla niego atak na irańskie centra nuklearne jest jedynym sposobem na rozwiązanie „problemu irańskiego”. Ponadto, z perspektywy Netanjahu, porozumienie USA-Iran może być nawet bardziej niebezpieczne niż brak porozumienia. Zniesienie sankcji wobec Iranu i napływ zagranicznych inwestorów to bezpośrednia droga do wzmocnienia zarówno sytuacji wewnętrznej Republiki Islamskiej, jak i jej pozycji na arenie międzynarodowej”.